Оьнери онынъ оьмирлерге

Белгили композитор З.Зинеевтинъ 70 йыллыгына ______________ 

Йыр йырлансын, тынмасын

Аьдем, затты кувантып,

Занъырап йырлар йырланса

Яшав да яйнар, коьрк атып.

Оьз макаламды белгили шаир, язувшы С.Капаевтинъ соьзлери мен басладым. Акыйкатлай да йыр коьнъилди коькке коьтереди, баьри затты эске туьсиреди. Бир неше йыллар артта «Шоьл тавысы» республикалык газетасында  С.Капаевтинъ «Шоьлдинъ билбили» деген макаласын окып, халкымда сондай  зейинли аьдемлер бар деп бек суьйиндим эм оьктемсидим.

Бу куьнлерде, алдынгыга коьре айлак коьп, мен Залимхан-акам Зинеевти (яткан ери еннетли болсын) эсиме аламан. Ол орта бойлы, кувнак юзли, таза юрекли, саркылдаган куьлкиси мен, уьйкен кызыл кобызы ман, занъыраган билбил сеси мен коьз алдыма келеди. Мен билемен Залимхан-акам дайым да меним эсимде тураяк.

Залимхан Оразакай увылын аьдемлер айлак танъ, каьмбил, карындаска хатерли, аданаска ягдайлы, авылдаска туьз ниетли, айлак бавырмалы, эл арасында абырайлы, тенъ досларына алал, акылбалык, балаларына коьримли ата деп билетаган эдилер.

Зейинлиги болса онынъ анъ дуныяда айлак мол. З.Зинеевтинъ йырлары тек бизим районда тувыл, баска ерлерде яшайтаган ногайларга да белгили эм суьйдимли. Онынъ йырларын бу куьнлерде эсли аьдемлер де, яслар да суьйип тынълайдылар эм йырлайдылар.

1982-нши йылда белгили анъ критиги Ирина Чалаева оьзининъ «Яратувшылыктынъ наьсиби» деген китабинде З.Зинеевтинъ акында макала язган. Ол З.Зинеевти Дагестанда белгили композиторлардынъ бириси деп санайды. 

Залимхан Оразакай увылы бала шагыннан алып йырламага бек суьйген. Онынъ талабын сезип, атасы кобыз, нагашакасы домбра савгалаганлар. Сол заманнан алып ол оьзин анъ дуныяга багыслаган.

Болаяк композитор 1966-ншы йыл ерли мектебинде окувын тамамлап, Дагестан Оькимет педагогикалык институтынынъ музыкальный факультетине туьседи. Институтта окыган йылларда ол халк йырларына уьйкен маьне береди, оларды уьйренеди, анъ язып баслайды. Биринши йырларын ол оьзининъ бирге окыган тенълерине йырлап эситтиреди. Солай ок биринши йырын Залимхан Оразакай увылы В.Лениннинъ 100 йыллыгына багыслап язады. Ол «Ленин акында йыр» деп аталады. Бу йыр институттагы  студентлер арасында оьткен сынавда 1-нши орынды алады. Кайдай куьез, кайдай суьйиниш яс студентке! Онынъ коьнъили коьтериледи, тагы да йырлар язбага аваслыгы оьседи. Сосы йылларда З.Зинеев опера язбага да мырат этеди. Бизим ногай халктынъ бек бай тарихи бар, бизде бар ярасык дестанлар. Сосы дестанларга опера язбага бек келисли. Ама сонынъ уьшин бек коьп ислемеге керегин эм аьли эрте экенин де яс йигит аьруьв анълайды. 

Залимхан Зинеев билимин оьстируьв йолында арувды-талувды билмейди. Оннан оьзгелей, яс студент Махачкаладынъ 18-нши номерли мектебинде, солай ок радиокомитеттинъ хорында ислейди.

Бир кере ол институттан шыгып, автобусты карап турган шакта касына «Тезлик ярдам» коьлик келип токтайды. Онынъ капыларын ашып, Ахмат Арсланов шыгады. Ол Залимханды шакырып, коьликке олтыртады эм Терекли-Мектеб авылында 1-нши Май байрамына концерт аьзирлевден тура оьз ойларын айтады. Ахмат Сулейман увылынынъ ойлары яс Залимханга бек ярайды, тек кайзаман, кайда концертке аьзирленмеге керегин сорайды. Ахмат Арсланов болса баьри уйгынлав соравларын оьз мойнына алаягын билдирди. Олар экеви де алдыларында уьйкен куллык туры экенин аьруьв анъладылар. Ол да, ол эди. Тек ногай йырлар йок эм концерт программасын туьзуьв уьстиннен ойлав керек. Соьйтип эки куьн ишинде Солтанбек Аджиков (яткан ери ярык болсын) 2 йырга соьзлер язады. (Бир неше йыллар кеткеннен сонъ Залимхан онынъ язганын «Олар аьлемет ятлавлар эди», – деп эсине алады). 3-4 куьн ишинде «Салам сага, данъылым», – деген йыр да язылады. Программа да бир айдан аьзир болады. Ахмат Сулейман увылы кагытка язылган программа ман танысып булай дейди: «Заму, бир зат ша буга етпейди, лейтмотиви, темасы йок». «Мен де соны анълап турыман», – деп ойлайды Залимхан. Сонъ Ахмат Арсланов Залимханды «кешелеп язармыз», – деп уьйине шакырады. (Бу оьзгерислерди Залимхан Зинеев: «Ога сценарий язбага шаирлик оьнери коьмек эткен», – деп эсине алган.) Соьйтип репетициялар Махачкаладагы мединституттынъ лекциялар окыйтаган залында, солай ок авылхозяйстволык техникумынынъ актовый залында озганлар. Репетицияларга туьрли институтларда окыган ногай яслар келгенлер. Белгиленген концертте Фарида Суюндикова, Софья Арсланова, Ису Динашева эм сондай баскалар катнасканлар. «Юмада доьрт кере репетицияга келетаган эдик.

  (Ызы болаяк).

М.Межитова.