Буьгуьн мен оьзимнинъ соьзимди энъ де наьсипли ата-аналарга – биринши класска барган балалары барларга каратпага суьемен: «Бизим яшавымыз баалы, ама балалардан баалы бир зат та йок». Сога коьре, сол балалардынъ тербиясы, мектебте кайтип оьзин юритпеге кереги акында соьзде токталмага шакыраман. 
Биринши кере мектебке барув – балага янъылык. Ол мектебте коьп янъы затлар ман танысады. Буьгуьнлерде балалар тез арыйдылар. Олар биринши деристе керилип, авызларын ашып турадылар, уьшинши деристе олар партадынъ уьстине ятадылар. 
Биз уьйкенлер, оьз балаларымызга кайтип коьмек этпеге боламыз? 
Баслап биз аьвелгиден келген йорыкларды тутып билмеге керекпиз: балаларымыздынъ ден савлыгы акында ойлап, оларга 10 саьаттен кем болмаган заманды уйкламага бермеге керекпиз, физический упражнениелер эттирмеге эм аьруьв ашатпага. Балалар таза ава ман 2 саьат узагында парк пан кыдырмага кереклер, телевизорды да 30 такыйкадан артык заман карамага ярамайды. Бала эртенъликте турганнан алып, ийги соьзлер айтып, амашлык сорап, уьйретпеге керексиз. Мектебке де алгасамай аьзирленъиз. Мектебке баланъызды аькеткенде, ога акыл уьйретпеге керек тувылсыз, тек уьйге кайтув йолды анълатынъыз. Оннан сонъ баланъызды мектебтен йолыккан заманда, оны мактанъыз, неге десе ол сизсиз 3 саьат узагында оьз алдына куллык эткен, оны ман бирге етимислерине суьйининъиз. Аьр бир хабарын тешкеруьвли тынъланъыз, акырмага да ярамайды – аьли уьшин себеп йок.
Биринши кыйынлыклар тувган болса, не этпеге керек? 
Биринши класска барган балады тек мактап турынъыз, балага бир неше терислигин бирден айтпанъыз, баска бир бала ман да тенълестирменъиз. Сондай затлар балады ашувландырады эм йигерсизликти эндиреди. 
Дерислерге де дурыс аьзирленмеге керек…
Эгер биринши класстынъ окувшысы сав куьнге мектебте калатаган болса, ол сонда исси ас ашамага эм дерислерден сонъ тыншаймага керек.  Уьй борышларын 15-16 саьатлерде аьзирлемеге аьруьв. Айлак кешке де калдырмага ярамайды, язувы дурыс болмайды. Аьр он бес такыйка сайын бала козгалып, олтырган кебин авыстырып, аьр 30 такыйка сайын «физкультминутка» этип турмага керек.  Солай болганда, баладынъ ден савлыгы да беркийди, ол ислемеге де куьш йыйнайды.
Эм тыншаямыз.
 Биз таза ава ман тыныс алувдынъ пайдасы акында коьп кере эситетаган болсак та, баладынъ яде ата-анадынъ кыдырмага заманы йок деп бас акашатаган ерлеримиз де коьп болады. Бала таза ава ман тыныс алув заманы 3-3,5 саьат  заманлардан кем болмага керек тувыл. 
Эгер бала арыдым дейтаган болса, оны куьндизги шакта бир саьат ярымдай заман уйклатпага керек болады. Солай ок бала спорт пан каьр шегетаган болса, сол каьрин ас ашаганнан 40 такыйка озганнан сонъ, басламага керек. Кешки асты да ятканшай эки саьат алдын ашамага керек. Эгер сиз, сол заманды коьп деп ойлайтаган болсанъыз, бир кружка суьт яде болса, емислер бермеге болады. 
Биринши класска барган балады басыннан алып, оьз алдына ислетип уьйретпеге керек. Неге десе, бала 7-8 ясларында  оьз алдына ислемеге де аьзир болады. Соны ман, сол яста бала оьз алдына ислев дерисин беркитпеге борышлы. 
Ата-аналар балалардынъ окувлары ман айлак кызыксынмага, олардынъ белгилерин тергеп турмага ярамайды. Оьз алдыларына ислев балалардынъ кепленуьвинде коьмекши болады. Эгер биринши класстынъ баласында мектебке бармайман, окымайман деген соьзлер болатаган болса, аьр бир мектебте психолог бар. Ол сизге коьмегин этер.
Ж.Мурзаева,
 КЦСОН психологы.