Абу Хурайра (Алла оны ман разы болсын) Алла-тааладынъ элшиси (Алла оны Оьзи разыласын эм саламласын) булай деп айткан деген соьзлерин йиберген.
«Куьн туватаган ийги куьн – ол уллы юма. Сол куьн Алла-Таала Адамды яраткан. Сол куьн ол Еннетке кирген, сол куьн ол соннан кувылган эм Энъ де Ызгы Саьат уллы юмадан оьзге баска бир куьнге де келмеек». (Ахмад, Тирмизи).
Аьр уллы юма куьн эртенъги танънан алып социаллык тармаклары «уллы юма ман» байланыста кутлавларга эм «Юма Мубарак» деген соьзлерге толысады.
Сол себептен бу ерде: «Уллы юма мусылманлар уьшин байрам бола ма экен?» – деген сорав тувады.
Баьриннен де уллы Алла-Таала эм Мухаммад-пайхамбар (Алла оны Оьзи разыласын эм саламласын) уллы юмады баска куьнлерден айырып, сол куьн мусылманларга юма намазын кылувды борыш этип белгилегенлер. Солай ок аьлимлер де Алла-Тааладынъ Элшиси уллы юма куьн акында байрам куьни деп айтканы акында хадислерди мысал кебинде келтиредилер.
Ибн Аббастан (Алла оны ман разы болсын) Алла-Тааладынъ элшиси булай деп айткан деген хабары йиберилген:
«Акыйкатлай да, бу куьн байрам куьни (ид) болып саналады, оны Алла мусылманларга савга этип берген. Юма намазына сизинъ аранъыздан баратаганлар, толы кепте ювынынъыз (шомылынъыз); эгер ягатаган аьруьв ийисли затларынъыз бар болса, соларды ягынъыз эм сивак акында мутпанъыз». (Ибн Маджа).
Оны ман бирге бу ерде тагы да бир: «Юма куьни мен кутламага ярайма, эм Пайхамбарымыз (Алла оны Оьзи разыласын эм саламласын) оьзининъ йолдасларын «Юма Мубарак» деген соьзлер мен кутлаган ма экен?» деген сорав тувады.
Дурыс, шынтысында Мухаммад-пайхамбар (Алла оны Оьзи разыласын эм саламласын) да, онынъ йолдаслары да (Алла олар ман разы болсын) тап мундай соьзлер мен бир-бирисин кутламаганлар.
Болса да бизим алдымызда суьнне болып саналмаган баьри зат та керексиз, яравсыз зат деп саналама экен деген сорав турады.
Сонынъ уьшин де Пайхамбар (Алла оны Оьзи разыласын эм саламласын) эм онынъ йолдаслары (Алла олардынъ баьриси мен де разы болсын) айтпаган соьзлерди яде этпеген ислерди бу янъы зат деп койдырмага келисли тувыл. Дин ярамайды деп беркитпеген кайсы бир ис те яде соьз де – мусылманлар ушын этпеге эм айтпага ыхтыяр берилген. Сол себептен, юма куьнинде «Юма мубарак!» деген соьзлер мен кутламага ярайды, неге десе бир ерде де «Юма мубарак!» деген соьзлерди айтпага ярамайды деп айтылмаган.
Сол соьзлер неди анълатадылар? «Юма мубарак!» деген соьзлер туврадан «Мен сени уллы юма куьни мен кутлайман!» деген маьнеди анълатпайдылар. Бу соьзлердинъ маьнеси – «уллы юма куьни оьрметли болсын». Соны ман «Юма мубарак!» деген соьзлер – ол дурысында кутлав тувыл, ол коьп ягыннан дуага усаган соьзлер.
«Юма мубарак!» деген соьзлер уллы юма куьнинде айтылатаган тилек болады.
Абдуллах ибн Аббастан (Алла оны ман разы болсын) Алладынъ элшиси (Алла оны Оьзи разыласын эм саламласын) Али ибн Абу Талибке (Алла оны ман разы болсын) булай деп айтканы йиберилген: «Уллы юма куьни алдындагы туьнде дуа кабыл этилинетаган заман бар» (Тирмизи, Аль-Хаким). Аль-Хакимнинъ соьзлерине Пайхамбардынъ (Алла оны Оьзи разыласын эм саламласын): «Уллы юма куьнинде Алла оьзининъ кулына, эгер ол ярамайтаган затты тек тилемесе, ол тилеген баьри затты да беретаган заманы бар».
Пайхамбардан (Алла оны Оьзи разыласын эм саламласын) эм онынъ йолдасларыннан «Юма мубарак!» деген соьзлер йиберилмеген, ама болса да, сол соьзлер айтпага ярамайтаган соьзлер тувыл. «Юма Мубарак!» деген соьзлер уллы юма куьни акында эске саладылар. Аьдем сол соьзлерди айтаятып, яде биревге йибереятып, яде социаллык тармакларында баспалаятып, уллы юма куьни келуьви мен байланыста суьйиниши мен боьлиседи эм ол бек аьруьв зат.
Хабибулла Абдулкаримов.
