Запись

Телеведущий Михаил Кожухов рассказал о путешествии по Дагестану

Известный путешественник и телеведущий Михаил Кожухов рассказал в блоге Клуба путешественников о четырёхдневной поездке по Дагестану. «За это время мы успели побывать в селе златокузнецов — Кубачи, в селе гончарного ремесла — Балхаре, в Гунибе — на родине нашего гида и друга Муртазали Магомедова, где Иван Айвазовский писал картины. И это, конечно, далеко не все», — рассказывает Кожухов.

В блог вошли все детали поездки, начиная с доброжелательной встречи в аэропорту до последней остановки в кафе «Форель». Под руководством гида Муртазали любители приключений в первую очередь направились к Каспийскому морю, затем посетили село мастеров ювелирного дела Кубачи, село гончарного ремесла Балхар, Гуниб, который Кожухов назвал лучшим местом в Дагестане, кладбище истории Чох и село Корода, где живёт один человек.

Одной из последних остановок в путешествии стал поход по Карадахской теснине. Гид заказал и установил лестницы для туристов, по которой они смогли подняться на высокие и крутые уступы скал. Не оставил без внимания Кожухов и особенности культуры дагестанцев: хитрые свадебные традиции, передачу из поколения в поколение секретов ювелирного мастерства, гостевые дома, в которых сохранён быт горского жителя.

Следующее путешествие в Дагестан Кожухов планирует совершить уже в сентябре и набирает команду желающих. «Грустно уезжать. Но мы обязательно вернемся, теперь мы это точно знаем», — написал в завершении истории путешественник.

Запись

Телеведущий Михаил Кожухов рассказал о путешествии по Дагестану

Известный путешественник и телеведущий Михаил Кожухов рассказал в блоге Клуба путешественников о четырёхдневной поездке по Дагестану. «За это время мы успели побывать в селе златокузнецов – Кубачи, в селе гончарного ремесла – Балхаре, в Гунибе – на родине нашего гида и друга Муртазали Магомедова, где Иван Айвазовский писал картины. И это, конечно, далеко не все», — рассказывает Кожухов.

В блог вошли все детали поездки, начиная с доброжелательной встречи в аэропорту до последней остановки в кафе «Форель». Под руководством гида Муртазали любители приключений в первую очередь направились к Каспийскому морю, затем посетили село мастеров ювелирного дела Кубачи, село гончарного ремесла Балхар, Гуниб, который Кожухов назвал лучшим местом в Дагестане, кладбище истории Чох и село Корода, где живёт один человек.

Одной из последних остановок в путешествии стал поход по Карадахской теснине. Гид заказал и установил лестницы для туристов, по которой они смогли подняться на высокие и крутые уступы скал. Не оставил без внимания Кожухов и особенности культуры дагестанцев: хитрые свадебные традиции, передачу из поколения в поколение секретов ювелирного мастерства, гостевые дома, в которых сохранён быт горского жителя.

Следующее путешествие в Дагестан Кожухов планирует совершить уже в сентябре и набирает команду желающих. «Грустно уезжать. Но мы обязательно вернемся, теперь мы это точно знаем», – написал в завершении истории путешественник.

 

Запись

Открытый республиканский фестиваль «Мирный Дагестан»

Дагестанская государственная филармония при поддержке Министерства культуры республики проводит Открытый республиканский фестиваль "Мирный Дагестан" в рамках государственной программы РД "Комплексная программа противодействия идеологии терроризма в Республике Дагестан на 2017 год". 

Фестиваль будет проходить 26-27 августа в 19.00 на Летней площадке Даггосфилармонии. 

В фестивале могут принимать участие фильмы, представленные кинокомпаниями, киностудиями, независимыми продюсерами, дистрибьюторами и любыми обладателями авторских прав. В конкурсную программу принимаются полнометражные, короткометражные и документальные фильмы о Дагестане продолжительностью не менее 15 минут, законченные производством в период с 2006 года. 

Номинации конкурса:

-Авторская работа;

-Режиссерская работа;

-Операторская работа.

Для участия в конкурсе необходимо представить конкурсную заявку об участии и три копии фильма в формате DVD. 

Заявки принимаются до 25 августа. 

Местонахождение оргкомитета конкурса:

Республика Дагестан, г.Махачкала, ул. Горького 1А. 

Хайбулаева Ирина Александровна 

68-16-97; 67-36-16

Запись

Шоьл баьтирлери ярысаяклар

19-20 августта Махачкалада Киров районынынъ Сулак авылында 11-нши «Шоьл баьтирлери» деген эркин куьреси бойынша савлай ногайларынынъ ярысы оьтеек. «Шоьл баьтирлери» деген проекти 2006-ншы йыл Дагестан Республикасынынъ Ногай районынынъ Терекли-Мектеб авыл ясларынынъ ойы бойынша яшавга шыгарылды. 2010-ншы йыл Россияда ногайлар яшайтаган регионларында озгарылып басланды.

Мине 11 йыл бойы Россия еринде спорттынъ эркин куьрес кеби бойынша ярыс ийги куьрескен ногай йигитлерди йыйнап келеди. Бу йыллар ишинде тек география тувыл, катнасувшылардынъ усталыгы да оьсип келеди. Шарадынъ энъ маьнелиси - ярыс оьтуьв регионнынъ этномаданиятлык аьдетлерин коьрсетуьв болады. Ярыстынъ озгарылувы - ногай ясларынынъ бирлесуьвине, кардаш байланысларды патриотлык тербиялавы ман беркитуьвге, баска болып регионлар ара катнасувды оьрлендируьвге уьйкен амал болады.

Аявлы йолдаслар! Бу исси тыншаюв куьнлеринде Сулак авылына оьз усталыгын коьрсетпеге суьйген, уста куьресип болган ногай йигитлери йыйналаяклар. Коьплеген яс спортсменлерине - ол бек саклаган спорт ярысы болады.

«Яслык» деген Яслар орталыгы атыннан спортсменлерге енъуьв йолына аькелген тиресуьвди, ийги куьрести коьрсеткенди йорайман.

С-А. Сарсеев, «Ногайский район» МО «Яслык» Яслар орталыгынынъ етекшиси.

Запись

Йогары етимислер йораймыз

Ногай районы атыннан «Машук 2017» деген яслар форумында «Этно-стильде аьлиги замандагы кийимди шыгарув бойынша студиясы» деген проекти мен Насипхан Джумаева ортакшылык этеди. Ол ийги балл алган. Сырт Кавказ ясларынынъ билимлендируьв форумы Пятигорск каласында оьзининъ куллыгын баслады. Онда Сырт Кавказ Федераллык округынынъ эм Россиядынъ баска регионларыннан мынълаган яс аьдемлер ортакшылык эттилер. Форум 8-нши кере озгарылады. Бу йыл форумда катнаспага суьйгенлерден туьскен аьризелердинъ саны 5 мынъга етти. Уйгынлав комитети ийгилердинъ ишиннен ийгилер сайланганы акында билдиреди. Форумга аьзирленуьв бойынша Сырт Кавказ Федераллык округынынъ регионларында «Машук-2017» форумы оьтеектен алдын 1,4 мынъ аьдемлер проектлик менеджментине, грант аьризесин дурыс толтырувга уьйретилди. Форумга аьзир болган 500 проектлери сайландылар. Яслар янъы билимлер алсын деген мырат пан 30 тренерлери, 22 альтернативлик майданлар, мастер-класслар, конаклар ман йолыгыслар уйгынланган эдилер. Форум катнасувшысы, ердесимиз Насипхан Джумаевага йогары етимислер йораймыз.

Суьвретте: «Машук -2017» деген яслар форумынынъ катнасувшысы Н.Джумаева ортада.

Запись

Яслар курултайы йыйналаяк

Каспий – 2017

22-нши августында Махачкала каласында Каспий ягасында Халклар ара яслар саммити йол алаяк. Мине айдан артык бу уьйкен шарага регистрация этилинип туры. Яслар ямагат эм студент биригуьвлерининъ етекшилери бу курултайда катнасув уьшин аьризелер бергенлер.

Яслар уьшин этилинип турган шарадынъ бас борышы – яслар биригуьвлер, ямагат организациялар етекшилери арасында базласувды коьтеруьв, яслар ман ислевди янъыртув.

Шарада катнасувга Россия Федерациясынынъ 40 ерлериннен 1173 аьризе туьскен, солай ок шарада Иран, Азербайджан, Туркменистан эм Казахстаннан делегациялар катнасаяк.

Яслар комитетининъ пресс-службасы.

Запись

Кызыклы йолыгыс

Яратувшылык дуныясында

Белгили Астрахань язувшысы Юрий Щербаков бек уьйкен эм маьнели куллык пан каьрлейди. Ол аьлиги заманда аз йолыгатаган эм Россиядынъ эм ювыктагы шет эллерининъ коьп миллетли шаирлерининъ ятлавларын орыс тилине коьширетаган аьдемлердинъ бириси болады. Щербаков та бизим – Россия халклары бойынша Ассамблеясы каьрлейтаган ис уьстинде куллык этип келеди. Айтпага, Ассамблея туьрли миллетлерди бир-бирине ювыкластырувда, ортак россиялык маданиятын байытувда эм таралтувда оьз косымын этип келеди. Юрий Щербаков та савлайроссиялык маданиятына салдарлы уьлисин косып келеди.

Мен Юрий Щербаков пан Астрахань каласында таныстым. Ол область администрациясында ямагат алдында йолыгыста ногай шаирлерининъ ятлавларын окымага керек эди. Ногай тилиннен баска болып, Юрий тагы да 18 тиллериннен ятлавларды орыс тилине коьширеди эм баспалайды.

Оннан сонъ биз Юрий Щербаков пан «Шоьллик кардашлыгы» деген китаптинъ презентациясында ортакшылык эттик, эм мага сосы шара бек ярады. Бизим Ассамблеямыз Юрий Щербаковка «Соьзге эм Аталыкка алаллыгы уьшин» деген сыйлы савгады тапшырганда да ортакшылык этти.

Мине меним колымда Москва каласында баспаланган эм ондагы ятлавларды орыс тилине коьширген Юрий Щербаковтынъ «Аталык болса, бирев!» деген янъы китаби. Ога казак, молдав, туркпен, таджик, оьзбек тиллери мен бирге россия ерининъ туьрли регионлардагы шаирлерининъ де ятлавлары киргистилгенлер. Онынъ ишине йырмадан артык авторларынынъ шыгармалары орын тапканлар.

Мен Юрий Щербаковтан ногай шаирлерининъ шыгармаларын неге коьширесинъ деген соравымды бердим.

– Мен шоьлде тувганман. Яслыгым да онда оьткен. Шоьлликти бек суьемен. Казах эм туркпен шаирлердинъ язганларын коьширемен. Казах тили ногай тилине бек ювык. Оны мен Анварбек Култаевтинъ ятлавларын окыганлай ок сездим. Сол шаирди мен ийги таныйман эм онынъ коьп шыгармаларын коьширгенмен. Тек янъыларда мен онынъ мага бек яраган эм йигит ногай увылы Алимхан Асанов акында «Алимхан» деген поэмасын бек яратып коьширдим. Автор оьзи де коьширгенимди яраткан. Аьли мен тагы да Бийке Кулунчаковадынъ эм Анварбек Култаевтинъ ятлавлары уьстинде куллык этемен. Коьширемен эм эбим болса, янъы китап этип шыгараман. Юрий Щербаков Сырт Кавказ шаирлерининъ коьплеген ятлавларын эм поэмаларын коьширген эм аьли де коьширип келеди. Онынъ эндиден армаган да коьшируьв уьстинде куллык этпеге мырады бар. А биз болсак оьз ягымыздан сосы белгили шаирге эм коьшируьвге берк ден савлык эм яратувшылык исинде тагы да йогары бийикликлерди сагынмага суьемиз.

С.Смирнов,

Россиядынъ халклары бойынша Ассамблея советининъ председатели.

Запись

Адабиат бети

Элегия

Эки саьвле сенинъ коьзинъде

Иритер бузлап калган янымды.

Эки колынъ канат болып шоьлиме

Себер меним кундыз туьсли куьлимди…

Коьп булытлар, рахатланып,

куьз ямгырды куйгандай,

Себер меним кундыз туьсли куьлимди…

Кеш мезгилде кулагынъа шалынар,

Теректе япыраклар сыбырдаса.

«Ким куьнали?» – деп олар сага айтар,

– Ясылланмай суьйим, биздей саргайса?

Зем-зем сувсыз, куьлтен нурсыз –

Шоьл бийкеси – ювсандай,

Ясылланмай суьйим бизде саргайса?..

Коькирек тар-юрек терлеп талшыгар,

Явап таппай оьткир октай соьзлерге.

Йылдан согылган оьмир явап табар,

Тек явабын эситермиз коьк оьрде…

Ай яслары, коьк юлдызлар

Оьмирлерге айтарлар.

Тек явабын эситермиз коьк оьрде.

1993-нши йыл.

 

Картайган суьйимге…

Мен сени аямайман.

Туьсимде саклайман.

Аяларымды созып,

Авадан кураман

Картайган суьйимди…

Саркылдап куьлемен,

Ясыртын суьртемен

Ашшы ясларын

Увыртын кемшейткен

Оьпкели суьйимнинъ…

Кешемди боьлемен

Ойымды боьлеймен

Сувыган бесикте-юректе.

Юмсак юзинъди

Эсимде шайкайман.

Кесек заманга

Ял ала арыган суьювим…

Язаман-язаман,

Язувга сынаман.

Сынав тувылма –

Шыдамга буйырган,

Ак тавдан кертленген

Сын-тас суьювим…

Мен сеннен узакта.

Инсанлар арада:

Неше тил, неше соьз

Янымды карланткан.

Туьнлерде, танъларда

Тамакты кептирткен

Таьлейсиз Суьювим…

Мен – сенде,

Сен – шоьлде.

Шоьпледим ызынънан

Соьнмеген коьмирди.

Сен яндынъ – мен куьйдим,

Янымды ширкиттим

Шерге толган

Картайган суьйимге…

Мен сени аяйман.

Аямды созаман…

2005-нши йыл.

Э.Кожаева.

 

Яслык шагым

Йыллар, йыллар озып кетип барасыз,

Юрегиме мунълы ызлар саласыз.

Яслыгымнынъ энъ завыклы шаклары

Коьнъилимде саьвле кимик каласыз.

 Яслык шагым, яслар, сизде коьремен,

Бааларсыз яслык шакты, сенемен.

Сол йыллардынъ энъ кувнаклы шакларын,

Яслар, сизге аманатлап беремен.

 Озып кеттинъ яз куьниндей яс шагым,

Куьннен-куьнге юрегимди мунъайтып,

Каарланып кыс куьниндей сувытып,

Картлык келди карлар явып алдыма.

 Яслар, сизге ак юректен йоравым:

Ден сав болып, мырадларга еткенди.

Колларга сиз кеспи алып суьйинип,

Яслыгынъыз наьсип толып оьткенди.

 Бир оьмирдинъ яртысына мен еттим,

Юзим сыйпап шуькир деймен Кудайга.

Еткенде бар, етпеген де бу яска,

Калай буьгуьн аьсиретпен яшавга!

Б.Сариева, Червленные Буруны.

Запись

Оьзиндикин сыйламаган, баскадынъ алдында ырыясыр

Маьселе

Йыл сайын биз ийги эл аьдетлеримизге коьре, ясларымыздынъ уьйленуьвлерине, тувган куьнлерге, янъы уьй кируьвге багысланган той-яхшылыкларымызды аьзирлеп оьткеремиз. Сол яхшылыкларга биз асханада туьрли аслар асувга казаншылар, столларды, залдынъ ишин безеклендируьвге, олтырганларга ас-сув тасувга деп айырым аьдемлерди тутамыз.

Ызгы йылларда ердеслеримиздинъ хыйлысы сондай канагатлав коьмеклерин битиретаган аьдемлерди Кизлярдан, Махачкаладан, Ставропольден эм баска калалардан тутувды «модага» киргисттилер. Дурыс, аьр кимнинъ оьз яхшылыгына кимлерди шакырмага, кимлерди канагатлав куллыкларын бажарув уьшин тутпага, кайдай ас-сувлар аьзирлемеге, аракы-шагыр ман яде аракы-шагырсыз той этпеге толы ыхтыяры бар. Соьз онынъ акында тувыл. Ама бизим оьз районымызда да бек аьруьв этип аслар асып, столларды, залдынъ ишин заманга келисли коьрклендирип, конакларга ас-сув тасып болатаган авылдасларымыз да бар. Сонынъ акында ер-ерде илинген рекламалар да шайытлайды. Соьзимиз неге олар бар турып, кырдан казаншылар шакырувымыз акында. Яде ол зат бизди баска миллетлердинъ алдында ыспайы этип коьрсетеме экен? Бизге коьре, баска миллетлер оьз яхшылыкларында казаншы болмага оьз танысларын, авылдасларын, кардаш-ювыкларын тутадылар. Баска районлардагы бир авыл яде кала бизим аьдемлерди оьзлериндеги яхшылыкларын канагатлав эм коьрклендируьв уьшин шакырмайды эм тутпайды. Ол зат олардынъ ойына да кирип шыкпайды. Неге биз ол заманда оьзимиздикин сыйламай, баскалардынъ алдында ырыясыймыз? Бизде яде оьзимиз уьшин оьктемлигимиз ерге синъген ме? Зал ишинде кайсы бир авылдасымыздынъ яхшылыкларында ас тасып, савыт йыйнап юрген баска кала яшавшыларын коьргенде, бизде сол куллыкты этип болгандай аьдем йок па деген ойга келесинъ.

Аьлиги заманда районымыз авыр социал-экономикалык кризисте болганнан себеп, халкка ис орынлары етиспейди. Сол аьсерде оьз яшавымыз, оьз аьллеримиз акында оьзимиз ойланып, той-яхшылыкларымыздынъ оьзлерин де оьз аьдемлеримизге пайдалы кепте озгармага боламыз ша. Неге биз кырдагы аьдемлерди байытамыз? Бурынгы атайларымыз: «Ювырканынъа карап аягынъды коьсил», – дегенлер. Яхшы болсын, яман болсын кыйынлы куьнлерде ал деп кырдагылар тувыл, янынъдагы авылдасларынъ табылаяк. Ол – биринши.

Болса да бу ерде: «Бизикилер урлайдылар», – деген явапты эситпеге туьседи.

Бир таныс кыскаяклылар мага «Кырдагыларды урламайды дейдилер биревлер. Кырдан келген казаншылар, официантлар бизикилерден де артык урлайдылар. Ол затты нешев де оьз коьзлери мен коьргенлер», – дедилер.

Мен сонда «урлайдылар» деген соьздинъ соьйтип те парахат, тап бир яшав аьдети кимик айтылатаганына тамаша этпей болмайман. Урлайдылар деген соьз бу ерде йырлайдылар, бийийдилер, куьледилер деген соьзлер мен тенъ кепте кулланылады. Ол калай болады? Бизим ислам динимиз бойынша урылык энъ де яман деген намыссыз ислердинъ бириси. Бурын урылардынъ колларын эки-меки урламасын деп кылыш пан шапканлар. Болса да бу яман соьз буьгуьнлерде бизим яшавымызда оьзине орын тавып барады. Элбетте, авылдаслык аьдети мен биз сондайларды коьбисинше кеширемиз, судка бермеймиз. Болса да урлавлар койылмайды.

Экиншилей, сол биз тутатаган казаншылар, официантлар, баьри де той уьйинде эткен кыйыны уьшин оьзлери тилеген тийисли акын аладылар ша. Акларын алып та, тагы да той иесининъ карыжына сатылып алынган тамак азыклардан дорбаларын толтырып уьйлерине аькетуьв ол аькис ис тувыл ма экен? Элбетте, эгер той иелери оьзлери аькетпеге ыхтыяр берсе, ол заттынъ йолы баска. Аькет ол заманда коьтерип болган шаклы. Ама той эткен уьйдинъ эртенъгиси куьн де келеек-кетеек конаклары бар деп ойлап, сабыр этуьв керектир деп ойлайман. Ногайымыздынъ «Казаннынъ капкашы ашык болса, ийтке де намыс керек» деген бир аьруьв соьзи бар.

Маьселе шешилместей тувыл. Ол бизим оьзимиз бен байланыслы.

З.Мансурова.

Запись

Янларды оьрге коьтерген талап

Ногай халктынъ алтын фонды

Уллы Сократ айткан: «Скульптор оьз шыгармаларында янынынъ аьлин коьрсетпеге керек». Тек сондай талаплы скульпторларды шынты уста деп айтпага болады. Мен де буьгуьн хабарымды бизим зейинли ердесимиз, Россия суьвретшилер союзынынъ агзасы, Дагестан Республикасынынъ ат казанган аьрекетшиси, Карашай-Шеркеш республикасынынъ ат казанган суьвретшиси, Казахстан художестволар Академиясынынъ академиги, биринши кеспили ногай скульпторы эм графиги Кошали Тангатар увылы Зарманбетов акында бардырмага суьемен.