2023-нши йылдынъ кырк кийик айында Дагестаннынъ халк шаири Расул Гамзатовтынъ 100 йыллык мерекеси белгиленеди. Расул Гамзатов – XX оьмирдинъ ызында – XXI оьмирдинъ басында адабиатта эм маданиятта белгили инсанлардынъ бириси. Онынъ сыйлы аты тек Россия Федерациясында тувыл, сонынъ кырында да кенъ белгили болган шаир.
Шаир, прозаик, коьшируьвши, публицист, ямагат аьрекетши Расул Гамзатов коьплеген аьдемлердинъ алдында уьйкен суьйим мен пайдаланган.
Онынъ калеми астыннан миллет, орыс эм дуныя маданиятын байыткан ятлавлар эм кара соьз бен язылган шыгармалар шыкканлар.
Оьзининъ бай яратувшылык яшавы бойынша Расул Гамзатов бек коьп ийги поэмалар, сонеталар, язбалар, афористический язувлар, философиялык эсселер эм баска дуныялык дережелери болган шыгармалар язып бизге асабалыкка калдырган.
Онынъ коьп шыгармаларын окувшылар янынынъ акыллыгы эм юмартлыгы уьшин суьйгенлер. Сейир тувыл, онынъ яратувшылыгында суьйим темасы уьйкен орынды алатаганы: анага, хатынга… Бу тема аьр бир язувшыга йылувлыгы ман, тазалыгы ман айлак ювык, неге десе суьйим ол юректинъ энъ де наьзик шеги (струна) болады. Талаплы шаирдинъ коьплеген шыгармалары ярасык йырларды шыгарувга пайдасын берген.
Онынъ энъ де белгили шыгармаларынынъ бириси – «Ак турналар» ятлавы, авар тилиннен орыс тилине коьширилип, Марк Бернестинъ йырлавыннан сонъ, савлайдуныялык данъклык алган.
2023-нши йылды Расул Гамзатовтынъ йылы деп белгилеме болаяк деген Дагестан Республикасынынъ Аькимбасы Сергей Меликовтынъ маслагатын Россия Федерациясынынъ Президенти Владимир Путин кабыл этип алды. Ол болса, Расул Гамзатов пан ювык таныс эди эм онынъ аталык маданиятына эткен косымына уьйкен баа да береди.
Патшалык етекшиси Гамзатовты бек ийги аьдем этип билген эм оны тек дагестанлыларга тувыл, савлай Россия элине ийги коьрим болмага керек деп санаган.
Йырма йыл артта, дурысын айтканда, 2003-нши йылда Владимир Путин Расул Гамзатовка Киели Андрей Первозванныйдынъ орденин тапшырган эди.
Расул Гамзатов Россия Федерациясында бу савгады алган эллинши аьдем болган.
Владимир Владимирович Путин, Расул Гамзатовтынъ аталык маданиятына эткен косымын эске алып, 2021-нши йылдынъ июль айынынъ биринши куьнинде «2023-нши йылда Расул Гамзатовтынъ 100 йыллык мерекесин белгилев акында» деген 383-нши номерли указга кол баскан. Политологлардынъ соьзлерине коьре, бу указ Дагестан уьшин бек маьнели маглумат болады, неге десе сол Россия Федерациясынынъ халкларынынъ асабалыгын саклавдынъ маьнели кесеги.
Соьйтип, Расул Гамзатовтынъ оьмирлик мерекеси патшалык дережеде белгиленеди.
Мерекеди уйгынлав комиссиясынынъ карары ман, шаирдинъ 100 йыллык мерекесине багысланган шатлыклы шаралар Расул Гамзатовтынъ тувган ери – Дагестаннан баскалай, Россиядынъ баска ерлеринде де кенъ белгиленеди.
Расул Гамзатовтынъ йылын официаллы кепте уьстимиздеги йылдынъ увыт айында ашканлар, соннан бери ога, онынъ яратувшылыгына багысланган шаралар тек бизим республикада тувыл, конъысы Ингуш, Шешен, Карашай-Шеркеш Республикаларында да озгарылып келедилер.
Солай ок, уьстимиздеги йылдынъ коькек айында шаирдинъ тувган еринде, туьрли ерлерден сыйлы конаклар келип, «Гамзатовский окувларын» озгардылар.
Бу оьзгериске багысланган шараларды озгарув китапхана куллыкшыларынынъ маьнели борышы этип те беркитилген.
Соны ман байланыслы болып, Ингушетия ериндеги Миллет китапхана етекшиси Радима Газдиева булай деген: «Белгили, баьри де суьйген шаир Расул Гамзатовтынъ юз йыллык мерекесин белгилев – бу йыл китапхана аьрекетининъ энъ маьнелиси болады. Бизим ортак борышымыз – шаирдинъ мерекесин белгилевди коьплердинъ эслеринде калдырув».
Расул Гамзатов – оьзининъ атын уьйкен оьктемсуьв мен айттырган, Тувган ерин данъклаган, ана суьтин аклаган шаиримиз. Онынъ асарларында тавлар тек бийикликке онъланган, йылтыраган кынжаллар явдынъ йолын бувган, дагестанлы халклардынъ конаксуьерлиги данъкланган. Оьзининъ юмартлыгы, юмсак юзи, маслагатлары ман коьплеген яс язувшыларга, шаирлерге кереккен Расул Гамзатовты тек онынъ тувган якларында тувыл – тав басында, этегинде, шоьлимиздинъ кенъ тогайларында яшаган халклар суьйгенлер эм аьли де онынъ калеми астыннан шыккан «Меним Дагестанымнан» алып, уллы ногай шаиримиз, халкымыздынъ суьйикли шаири Кадрия Темирбулатовага багыслаган «Кадрия» ятлавына дейим окыйдылар эм уьйкен суьйим мен окыяклар.
Г.Курганова,
РФ Журналистлер союзынынъ агзасы.
Суьвретте: Расул Гамзатов Ногай районында болган мезгили (1983-нши йыл).
