Кылыплы туьлки
Туьлкиди биз баьримиз де кылыплы этип билемиз. Ол энъ де ярасык йырткышлардынъ бириси. Россия еринде оны тез-тез распага болады, ол тек бизде тувыл, савлай планетамыздынъ ерлеринде яшайды.
Энъ де уьйкен деген туьлкидинъ кевдесининъ узынлыгы 90 сантиметр болады, шеккиси – 10-11 килограмм. Туьрли ерлерде туратаган туьлкилер бир-бирисиннен баскаланады. Туьлкилер инлерде яшайдылар, олар тек эт тувыл (шышкан, коян, куслар), оьсимликлер де, елеклер де, балык та ашайдылар.
Туьлки аьдем яшайтаган ерлерге де келеди, уьй кусларга тиймеге болады, ама онынъ пайдасы да аз тувыл, туьлки зарар аькелетаган кемируьвшилерди ашайды.
Туьлкилердинъ кулаклары айлак сак, ийисти де олар куьшли сезедилер. Туьлкилер кеште де, куьндиз де анъышламага боладылар, коьбисинше, каранъа туьсип турган мезгилде эм туьнде ас излеп шыгадылар.
Кылыплы деп айтувымыздынъ да маьнеси бар. Туьлки анъшылаган заманда оьзине керек айванды коьрмегендей болады, ама сонъ оларга карап атыладылар.
Туьлкидинъ акында коьплеген юмаклар, ятлавлар язылган.
Ол ийт тувыл, кабады.
Куйрыгы ман былгайды.
Мысык тувыл, болса да
Шышкан оннан коркады.
Биз айтамыз кылыплы.
Сорасанъыз – ол туьлки.
Г.Бекмуратова.