Бу макаламды белгили композитор, РФ Композиторлар союзынынъ агзасы, Карашай-Шеркеш Республикадынъ ат казанган сыйлы аьрекетшиси, Карашай-Шеркеш Республикадынъ халк артисти Маджит Узеир улы Ногайлиев-Карамурзин акында язбага суьйдим. Онынъ оьнер йолын соьз эткенде, мен мине затты айтып озар эдим: ол ногайымыздынъ йыр дуныясынынъ бийик куьмпезин ашкан, халкымыздынъ анъ ман саз дуныясында терен окымыслыгы болган ногай композиторлардынъ тунгышы болады. Маджит Узеирович ногай йырларды, анъларды, куьйлерди биринши болып ноталар ман кагытка туьсирип баслаган, соьйтип ногай музыкалык маданиятынынъ окымыслы негизин каласкан. Аьне сол зат халкымнынъ мактанышына айтылган Ногайлиев-Карамурзиннинъ ногай саниятына эткен косымы айырым баалы деп санайман.
Булай айтканда, кайсы яктан алып карасак та, Маджит Узеир улынынъ халкымыздынъ музыкалык оьнерине эткен косымы бай эм туьрли. Соьз уьшин, бизге ол мынъга ювык анълары ман зегенли анъ туьзуьвши деп белгили. Бу ерде айтып озбага тийисли: Маджит Узеирович эки халктынъ – ногай эм карашай халклардынъ – композиторы болады. Кенем де, бириншилей, онынъ бес юзге ювык анълары ногай шаирлерининъ соьзлерине язылганлар; экиленши, Ногайлиев-Карамурзин оьзининъ шежересинде ногай тукымы болганды айтып эш талмайды, сол затты ол дайым да юрегининъ тоьринде саклайды. Онынъ атайы ногай болган, аты онынъ Батыр, Карамурзин мурзалардынъ тукымыннан. Сол затты Маджит аьр кашан да коькирегиндеги саьвлели савгадай оьктемсип, билдирип, актарып арымайды. Карамурзин Батырдынъ хабары айырым уьйкен соьз. А аьли мен бу ерде кыскасыннан айтаягым – Маджит Узеировичтинъ бой-денинде белгили ногай мурзалардынъ каны агады.
Белгили композитор Маджит Узеир улы йыр оьнеринде оьз оьрнегин тавып, сол оьнерге оьз басын оьмирге байлаган.
- Ярасык йыр - ол яркын нурлардынъ, шат коьнъилдинъ дуныясы, - дейди композитор. – Аьруьв йыр куллыкка да, ашыклыкка да, дослыкка да ярдам. Ушыныман да, Ногайлиев-Карамурзин йырга ян эндирип билетаган шынты талантлы композитор десем артык болмас.Соьзге соьз ялгасам, Маджиттинъ оьнерининъ тагы да бир кесеги акында айтпай болмаяк – ол рояльде усташа ойнайды.
- Рояль йырдынъ косагы,- дейди ол. – Рояль аьдем сезими, коьнъили акында аьдемнен артык айтпага болады.
Маджиттинъ сол алатта ойнавын соьз бен айтув кыйын, онынъ ойнавын тынъламага керек. Бу ерде мен тек бир затты айтып озгым келеди, онынъ бу алатта ойнайтаганын тынълаган оьнер интеллигенция, Маджит Узеировичтинъ кеспилик дережесине йогары баа берип, ога «маэстро» дейдилер.
Маджит Узеир улынынъ балалык шагы карашай тавларында оьткен, яслык шагы Узбекистан туьзлигинде озган. Элбетте, Узбекистандагы яшавды Маджит авыр булытлы йыллар деп санаса да, сол йыллар болаяк композитордынъ алавы аспанга атылган мектебте окыйтаган шагы эди. Яс йигиттинъ анъга, йырга аваслыгы сол йылларда белгили болган эм Маджит етинши классты кутарганлай ок Ташкенттеги музыкалык училищесине туьседи. Сонда ястынъ ярасык, тамаша тавысы йыр оьнеринде оьз оьркенин яяды эм Карашай-Шеркеш областине кайтканда бир неше йыллардынъ узагында оькиметлик йыр ман биюв ансамблинде йыршы солист болып куллык этеди. Соьйтип, сол узак йылларда Ногайлиев-Карамурзиннинъ данъкы халк авызыннан туьспей яйылады. Оьнерши инсан дайым да тынымсыз излевлер йолында. Сонынъ уьшин де еткен йигит Маджит йырларга анъды оьзи язып баслайды эм Саратов каласындагы консерваторияга композиторлык боьлигине окымага туьседи. Мине озган оьмирдинъ 60-ншы йылларыннан алып аьлиги куьнлерге дейим ол композиторлык кесписине алал болып, аьлемет ярасык, йогары кеспилик оьлшемде язылган тамаша йырлардынъ иеси болады. Ногайымыздынъ йыр оьнерин коьтеруьвде Маджит Узеровичтинъ эткен косымы, соьзсиз де, уьйкен. Карашай-Шеркеш Республикада белгили йыршылар композитор Ногайлив-Карамурзиннинъ йырларын суьйип йырлайдылар.
Маджит Ногайлиев-Карамурзиннинъ халкымыздынъ саниятына эткен тагы да бир алтыннан алмаклы, куьмистен савмаклы эткен косымы – яс несилди музыкалык яктан тербиялавда ол мине 40 йылдан артык Карашай-Шеркеш саниятлар колледжинде ялкпай куллык этип келеятыр. Бу колледжде кеспи йолдаслары йогары категориялы окытувшы Ногайлиев-Карамурзинди шынты тербиялавшы, насихатшы деп биледилер. Уста окытувшыдынъ бай ишки дуныясы, музыкага алаллыгы, кенъ оьркенли оьнерлиги,терен окымыслыгы коьп окувшылардынъ каны-янына синъгенлер. Республикамызда белгили йыршылардынъ нешевлери Маджит Узеировичтинъ классында окыганлар. Мен билип,сосы зат белгили аксакалымыздынъ оьмиринде канат битирген тагы да бир яркын, кайратлы ис етимис болады. Баскалай айтканда, кайсы яктан карасак та, кайсы шекки мен оьлшесек те, бизим белгили композиторымыз Маджит Узеирович Ногайлиев-Карамурзиннинъ республикамызда музыкалык маданиятына эткен косымы – айырым ярасык дуныя, баалы карзына болады.
Аьдемшилик кебинде Маджит Узеир улынынъ коькирегинде намартлыктынъ каранъалыгы эш болмаган, тек ак ниет сезимлери танъдай яркыраган инсан. Ол энъкейген картты коьрсе де, эриккен яс пан соьйлесе де, коьпти таныган кисидей яркылдап соьйлейди, аман-савлык билисип хабарласады. Сондай юмарт аксакалымыз халкымыз арасында юргени оьзи куваныш.
Соьзсиз де, анъ ман саз дуныясында Ногайлиев-Карамурзин шынтылай да палуан, баьтир – оьзининъ сондай да ярасык йырлары ман ол савлай ногай эм карашай халкты есирге алган. Йыллар озадылар, ама маэстродынъ йырлары эскирмейдилер.