1 марта 2017 года в Региональной общественной приемной Председателя Партии «Единая Россия» Дмитрия Медведева в Республике Дагестан провел прием граждан депутат Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации, заместитель руководителя Межрегионального координационного совета Партии «Единая Россия» Юрий Левицкий.

Ветеран труда Музафер Идрисов обратился к депутату с просьбой помочь получить свидетельство о смерти отца в отделе ЗАГСа Рутульского района. В ходе беседы Юрий Левицкий созвонился с начальником отдела записи актов гражданского состояния Министерства юстиции РД Джамилей Алиевой о необходимости разобраться в данном вопросе и проинформировать.

Житель города Махачкалы Исмаил Мусаев просил оказать содействие в получении жилья для внучки – социальной сироты. Депутат поручил помощнику подготовить письмо в Министерство труда и социального развития РД по данному обращению.

Пенсионер Гаджимагомед Хабиев жаловался на судебное решение о погашении долга банку. Юрий Левицкий разъяснил, что в соответствии с федеральным законом вмешательство депутата в судебную деятельность не допускается и изменить решение суда может только суд вышестоящей инстанции.

С просьбой помочь в улучшении жилищных условий к депутату Юрию Левицкому обратился инвалид 2 группы Адам Абубакаров. В 2015 году сгорел дом, в котором он жил с женой и девятью детьми, возможностей построить новое жилье он не имеет. Парламентарий поручил подготовить письмо в Министерство труда и социального развития РД для изучения данного вопроса и рассмотрения вариантов решения жилищной проблемы.

Со всеми обратившимися в Региональную общественную приемную Председателя Партии «Единая Россия» Дмитрия Медведева у депутата Государственной Думы Юрия Левицкого состоялась обстоятельная беседа. Депутат заверил заявителей, что их обращения будут находиться на контроле в Региональной общественной приемной.

Юрий Баубек увылы Карасов. Алдынгы Адыге-Хабль (аьлиги Ногай) районынынъ Икон-Халк авылында 1947-нши йыл 20-ншы сентябрьде тувган. Ол алдынгы СССР Суьвретшилер союзынынъ, аьлиги заманда Россия Суьвретшилер союзынынъ агзасы, Карашай-Шеркеш Республикасынынъ ат казанган суьвретшиси, КЧР ат казанган саният аьрекетшиси. Черкессктеги суьврет школасынынъ директоры.

Янъыларда газетамыздынъ редакциясында Карашай-Шеркеш Республикасынынъ ат казанган суьвретшиси, республикадынъ ат казанган саният аьрекетшиси Юрий Баубек увылы Карасов оьзининъ кызы, саният илмилер кандидаты, Кабарты-Балкар Республикасынынъ сыйлы илми куллыкшысы Фатима Юрий кызы Канокова-Карасова ман бирге конакта болдылар. Тоьменде айтылган ногай суьвретшиси мен юритилген хабарласувды беремиз.

– Юрий Баубек увылы, аьдемге кайсы бир оьнер де Кудайдан берилетаганы белгили. Болса да бир атаклы аьдем айтканлай, баьри зат та балалыктан басланады. Сизинъ эсинъизде оьткен балалыгынъыз не мен эстеликли?

– Бизим Икон-Халк авылында яз айларында балалар Йилиншик йылга ягасында йыйылып, сувдынъ янындагы сары саз балшыгын уьнъип алып, кишкей атлар ясап баслаганы эндиги де эсимде. Бала шагымдагы коьринислер коьз алдымда сувга туьскен куьн саьвлелериндей яркырайдылар. Аьвелде Адыге-Хабльде кербиш заводы бар эди. Арамызда ол заман коьпир болмаган. Бизим авылдыкылар эм баскалар сувды арба ман оьткенлер. Биз уьйкенлер мен сол заводка баратаган эдик. Сонда саз балшыкты ийлеп, арбалары ман атларды уьйкен ошакларда яллатып ясаганмыз. Суьвретлер саниятынынъ дуныясына меним йолым соьйтип басланган.

Атамыз Саратовтагы журналистика бойынша Йогары партия школасында окыган. Мен авылда картлар ман курткалар арасында тербияланып оьскенмен. Сонъында оьсе келе Черкесскте мен бир суьвретшиди коьрдим. Таныстык. Ол – Александр Михайлович Гречкин эди. Мени окытты. Сонъында мен оны ман бирге куллык эттим.

Школады кутарып, Минск каласындагы театр-художестволык институтынынъ студиясында окыдым. Бу 1966-67-нши йыллар эди. Онда бек ийги аьдемлер оьнер иси мен аьрекет эткенлер. Сол студияда мен коьп затларга уьйрендим. Сонъында мен тувган ягыма кайтып, 1973-нши йылда Карачаевсктеги пединституттынъ суьврет факультетин окып кутардым.

– Сизинъ яшавынъыздынъ коьп яркын бетлери бар. Солардынъ кайсылары сизге айырым эстеликли?

– Мен уьйкен яшавды оьткенмен. Халкымызга куллык этуьвди Сраждин Батыров пан бирге баслаганмыз. Мен Дагестанга 1971-нши йылда биринши кере келгенмен. Мени ол заманда Карашай-Шеркеш пединститутында окыйтаган яслар шакырдылар. Сол йылларда Махачкалада ис орыны бар эди, сонда куллык эттим. Оннан мунда, Караногайга келип коьп яслар ман таныстык. Сонъында Сраждин Батыров пан катнасувымыз басланды. Меним атам – Баубек Карасов ол йылларда Черкесскте ана тилинде шыгатаган «Ленин йолы» газетасынынъ бас редакторы эди. Атам сол заман балалар йырларыннан бир китап туьзди, мен сонынъ ишиндеги суьвретлерин аьзирледим. Сол куьнлерде бизге Сраждин келгенде, атам ога: «Сраждин, болаяк болса, сондай китапти сен де аьзирле», – деди. Соьйтип С.Батыров та Махачкалада ногай халк бала йырларыннан айырым китап туьзип шыгарды.

Сраждин ийниндеги кийгиз дорбасы ман кайда да йолланып кетеди. Бизге, Черкесскке де келеди. Ол аьдемлер мен бек тез тил табатаган аьлемет ийги, ашык коьнъилли аьдем эди. Онынъ суьвретлерининъ выставкасын бизде, Черкесскте де оьткердик. Сраждин шоьл мен Кобан ногайларды бирге косты дер эдим.

– Сизинъ оьзинъиздинъ выставкаларынъыз да коьп ерлерде оьткерилген болар?

– Меним суьврет выставкаларымнынъ географиясы заьлимдей кенъ. Сырт Кавказ республикаларында, Ставропольде, Москвада – Савлайроссиялык эм Халклар ара выставкаларында меним суьвретлерим де катнасканлар эм катнасадылар. Соны ман бирге мен хыйлы йыллар Карашай-Шеркеш китап издательствосында куллык эттим. Ана тилинде шыгатаган 200-ге ювык китаплерди суьврет ягыннан коьрклендиргенмен, солар: окув китаплери, ногай авторларынынъ йыйынтыклары, айырым художестволык китаплери. Айтпага, меним коьрклендируьвим мен 2-нши класстынъ «Тувган тили» Савлайсоюзлык балалар окув китаплерининъ конкурсында енъуьвши болган. Солай ок баска туьрли конкурсларда да коьп катнасканман эм енъуьвши де болганман. ЮНЕСКО Халклар ара организациясы ман байланыслы Художестволар Академиясынынъ дипломы, Россия Суьвретшилер союзынынъ «Россиядынъ суьврет ясав саниятына эткен уьйкен косымы уьшин» деген дипломы ман савгаланганман.

– Сизинъ яратувшылыгынъыздынъ темалары да кенъ болар?

– Меним суьвретлеримде тувган якларымыздынъ пейзажлары, миллет тематикасы бас орынды тутады. Кайсы бир оьнерли аьдемге усап, мени де табиат коьринислери коьптен коьнъиллендирип келгенлер. Миллет тематикасы – ол коьп ягыннан йыйылма келпети дер эдим: ногай домбра, кыл кобыз, миллет оьрнеклери эм кийимлер, туьелер, ногайды ногай этип танытып келген коьп баска белгилер. Айтпага, белгили йырлавшымыз Асав Султанбеков йырлайтаган бурынгы йыравымыз Досмамбет Азавлыдынъ толгавлары бойынша айырым суьврет композициясын ясаганман. Оннан баскалай, меним яратувшылыгымда графика, монументальли эскизлер де

(солар Черкесскте, республика бойынша ер-ерде салынганлар) уьйкен орынды бийлейдилер.

Хабарласувды М.-А.Ханов юриткен.

Суьвретлерде: Ю.Карасовтынъ ясаган суьвретлери.

РФ Федераллык Йыйынынынъ Федерация Совети мен эм Ерли сообществолар оьрленуьв институты ман яшавга шыгарылатаган «Россиядынъ аьлиги тарихининъ дериси Савлайроссиялык программады яшавга шыгарув ишинде 2017-нши йылдынъ февраль-май айларында «Бизим тарихмиз» Савлайроссиялык конкурс озгарылады.

Конкурстынъ бас мырады – Россия Федерациясынынъ орта билимлендируьв ошакларынынъ окувшылары арасында патриотизм сезимлерин оьрлендируьв эм Россия бактысына карысканлыкты оьрлендируьв уьшин аьллер туьзуьв, аьлиги заманда Россия Федерациясында болатаган оьзгерислер акында окувшыларга билдируьв.

Конкурска Россиядынъ аьлиги тарихине багысланган яратувшылык ислер алынады. Конкурс номинациясында – ямагаттынъ баьри яшав тармаклары: Россиядынъ политикалык туьзилисиннен халклар ара бирликти кеплевге дейим.

Конкурстынъ финалы Москва каласында 2017-нши йылдынъ 7-9-ншы май куьнлеринде озгарылаяк. Конкурс енъуьвшилери «Артек» МДЦ-га путевкаларга, солай ок Енъуьв куьнине багысланган байрам шараларда катнасувга тийисли болаяклар.

Янъыларда Дагестан патшалык педуниверситетининъ ректоры профессор Магомед Абдулаевтинъ «Ногайский район» МО аькимбасы Казмагомед Янбулатов пан йолыгысы болып озды.

Йолыгыс «Ногай тили: саклав эм оьрлендируьв» деген тематикалык тоьгерек стол озгарылаягына аьзирлик коьруьв мен байланыслы эди. Ол ногай интеллигенциясы, министерстволар эм ведомстволар, илми учреждениелер эм институтлар, республикалык коьлем информация амаллар эм ямагат организациялар ваькиллерининъ ортакшылык этуьви мен ДГПУ майданында озгарылаяк.

ДГПУ ректоры Магомед Абдулаев эм «Ногайский район» МО аькимбасы Казмагомед Янбулатов форумнынъ уйгынлав комитетин туьзуьвди шарада катнасувшыларды ойластылар.

Хабарласув барысында Магомед Абдулаев ДГПУ етекшилиги эм окытувшылары алдында туратаган маьнели борыш баьри ямагат тармакларга кирискен, диалог уьшин ашык янъы яслар несилин тербиялав экенин белгиледи.

«Сонынъ уьшин бизим йогары окув ошагында баьри керекли аьллер (яшав, тамакланув, спорт секциялары) туьзилген, а студентлер болса туьрли социаллык проектлерде катнасадылар. Ама энъ маьнелиси: университетте стедентлер билимли специалистлер мектеблерде балаларды окытаяк педагоглар болмага, окув ошакларда билимлендируьв эм тербиялав аьрекет аьлин туьзбеге кереклер», – деп белгиледи Магомед Абдулаев.

«Ногайский район» МО аькимбасы Казмагомед Янбулатов бу йогары окув ошагында окытув аьрекети кеспили уйгынланатаганы коьринетаганын, окув ошагынынъ етимислерине эм шараларына, боьтен де Дагестан халкларынынъ ана тиллерин яклав бойынша, маьне беретаганын, ДГПУ-дынъ дагестан филология факультетинде ногай тил боьлигин туьзуьв ногай маданиятын оьрлендируьвге уьйкен уьлитс косатаганын белгиледи.

Мунда окувдан баска болып, яслардынъ анъ-эдап яктан тербияланувы маьнели: ол – окув ошагында ийги этип салынган аьрекет, яшавдынъ спорт кеби, ол – студентлердинъ дуныяга эм тоьгеректегиге карасы… ДГПУ-дынъ билимлендируьв эм тербиялав аьрекетинде бу баьри заттынъ барлыгы

суьйинтеди», – деп белгиледи «Ногайский район» МО аькимбасы Казмагомед Янбулатов.

Ногай районынынъ ямагаты атыннан Казмагомед Янбулатов ДГПУ ректоры Магомед Абдулаевке ногайлардынъ тарихи эм маданияты акында китапти савкатлады.

-Деп босына айтылмаган. Туьрли таварыхларга коьре, сув да, от та бек киели боладылар. От «тилсиз яв» деп те айтылганын коьп кере эситкенмен. Буьгуьнлерде сол соьздинъ акыйкатлыгын коьрип турымыз. Оттан да, сувдан да коьп аьдемлерге зыян келип, яшав оьмирлери кыскарадылар. Яшав оьмирим айлак узак болмаса да, «сувга батып, оьлипти», «отка куьйип, ян берипти» деген хабарларды да эситкенмен эм сол казага йолыккан аьеллерди де коьргенмен. Сондай аьлге етуьвимизге биз оьзимиз, коьбисинше куьнали боламыз, саклык тутпаймыз. Дурысын айтканда тийисли салынган йорыкларды билмеймиз эм баьри аьллерге де енъиллик пен караймыз. Оьз яшав оьмирлеримизди каьпикке де санамаймыз. Мен бу соьзди коьтеруьвим босына тувыл. Аьли биз кыс шагын озгардык. Сол шак ишинде уьйлеримизде йылув беретаган пешлеримизди, газ алатларымызды дурыс йорык пан кулланмай, баьлеге йолыккан йолдаслар да болдылар. Бу, элбетте, меним ойым.

Газ алатларды дурыс кулланув йорыклары акында бизде туватаган соравларымызды «Газпром Газораспределение Дагестан» ООО «Степное» Муниципаллык Учреждениесининъ Ногай районы бойынша ЭГС етекшиси Асанбий Эсманбетович Куруптурсуновка бермеге токтастык.

-Асанбий Эсманбетович, сиз етекшилейтаган тармак кайдай куллыклар этеди эм алдынъызга кайдай борышлар саласыз?

- Бизим куллыгымыздынъ борышы эм мырады – газ йиберетаган тармактынъ ийги ислевин тергев эм сонда кавыфсызлыкты канагатлав уьстинде туьрли комплексли шараларды кулланып, исти бардырув.

Сол шаралар тийисли (газ кулланатаганлар ман) соьйлесуьвге коьре, белгиленген заманга коьре, этиледилер.

Оьз куллыкларынъызды бардыратаган шакларда кайдай кыйынлыклар ман йолыгысасынъыз?

- Йылдан-йылга авылымыз оьседи, сол бизди бек суьйинтеди, ама сол баягы, тийисли йорыклар тутылмайдылар. Кыс шакларда газ бан тийислисинше канагатланмайдылар. Янъы курылатаган микрорайонларга газ тартув уьшин бюджет бойынша акша шыгарылмайды. Аьдемлер оьз куьшлери мен, авыл поселениелердинъ администрациядынъ коьмеги мен уьйлерине газ еткередилер. Элбетте, баьри де ийги бар амалларды кулланып, яшамага суьедилер, тек не пайда, керек ерлерде тийисли, тутылмага керек кагыйдаларды тутпайдылар. Газды уьйлерге пластмасс, оьлшемине коьре де

кишкей трубалар ман тартадылар. Сол да кыстынъ сувык шакларында кыйынлыклар тувдырувдынъ бир себеби болады.

-Асанбий Эсманбетович, районымызда янъы ярасык меканлар курыладылар, суьйинемиз. Тек биревимизге де ясыртын тувыл, сол баягы «ногайшылык», тийисли кагыйдаларга таянып, газ тартылмайды. Сизинъ оьзинъиздинъ айтувынъызга коьре де, биревлер ерди казып, пластмасс трубалар ман яде болса, авылдастан резина шланг пан тартылады. Бу аьлге сизинъ карасынъыз.

- Мен йогарыда да айтып оздым, авылымыздынъ оьскенине куванамыз, суьйинемиз. Сол кайдай ярасык курылган уьйлерге тийисли йорыклар тутылмай газ трубаларды тартылганын коьрсек, бизим куллыкшылар кеспеге шалысадылар. Сол баягы, биреви – коьзинъ, биреви – янынъ.

Авыл яшавшылар ман да тийисли куллыклар этиледилер, олай дегеним, газ алатларды кулланув йорыкларын анълатамыз, кавыфлыкты кайтип тутпага кереги акында да айтамыз. Сол анълатув эткеннен сонъ, сол аьдемлерге кол да бастырамыз.

-Газ алатлар ман пайдаланатаган аьдемлерге, район яшавшыларына кайдай маслагатлар берер эдинъиз?

- Элбетте, авыл яшавшыларына бизим маслагатымыз – газ алатлар ман пайдаланувда саклык тутынъыз.

-Асанбий Эсманбетович, газ алатлар ман дурыс пайдаланмаганлыктан, биревге де ясыртын тувыл, бизде баьле-казага йолыккан йолдаслар аз тувыл. Бир неше йыллар артта, мен билип, Эдиге атындагы орамда, эр киси яшав оьмирин уьзди, янъыларда А.Асанов атындагы орамда сондай аьл болып, газ алаты атылувдан, хатынга зарар келтирилди. Аьли мен узакка кетпей, янъыларда болган иске коьре, сол хатын сизге оьзининъ газ алатыннынъ янувында маьселеси бары акында билдирген ме?

- 2016-ншы йылдынъ 24-нши октябринде сол хатын газ пеши дурыс ислемейтаганы акында билдирген. Ногай район бойынша ЭГС куллыкшылары шакырувга барып, газ йиберетаган кранларын майлаган, пешининъ тийисли алатлары тазаланган, кыс шагына пеш аьзирленип, ягылган.

- Сондай кыйын аьллерге калмас уьшин район яшавшыларымызга кайдай йорыкларды тутпага керек болады?

- Энъ де баслап, газ алатларды кулланув йорыкларды билмеге эм тутпага керек. Газ алатлар янатага ерден тез от алатаган затлар узак болмага керек.

Солай ок, газ алатын ягаяктан алдын от бермей турып, онынъ дурыс ислевин тергемеге борышлымыз. Газ пеш бар ерге киргенлей ок электроярыкты якпага ярамайды, неге десе газ йиберип калган болса, ол атылмага амырак. Баслап сол боьлмединъ эсигин ашып, ел кактырмага керекпиз. Эгер сиз кирген боьлмеде газ ийиси шыгатаган болса, газ кранларды яппага эм газ службасын шакырмага керекпиз. Газ алатынынъ янында даьмеки тартпага, электроалатларды кулланмага ярамайды.

-Асанбий Эсманбетович, коьп савболынъыз бизге айырган заманынъыз уьшин, сизинъ берген маслагатларынъыз, элбетте, халкымызга бек пайдалы болар.

- Сиз де сав болынъыз, бизге халкымыздынъ кавыфсызлыгы баьриннен де баалы. Мен район яшавшыларына ден савлык йорап эм саклык тутпага шакыраман.

Хабарласувды Г.Сагиндикова юриткен.