Ата юрттан йырак ерлерде сагынувлы сезимлер оьткирленедилер усайды. Сол сезимлер йылда бир-эки кере болса да, мени ата- юртым Терекли-Мектебке аькелмей коймайдылар. Соьйтип мине йол да болды. Мине эсли тереклер кушаклаган яныма якын эсли мектеб. Мунда туьрли йылларда балаларды окытканлар белсен фольклоршы, ана тилин  тергевге коьп куьш салган белгили аьлимимиз Абдулхамид Джанибеков эм шоьл халкында уьйкен сый ман  пайдаланатаган оьрметли окытувшы ярыкландырувшымыз Муса Курманалиев. Мунда мен де биринши класска келип, он йыл узагында окыганман.

5-нши октябрь – окытувшы куьни

Окытувшы! Аьр заманларда да сыйлавга, оьрметлевге тийисли болып келеди. Окытувшы кесписин сайлаган аьдем дайым тувра йолда, колына туьскен аьр балады билимлер дуныясына алып бармага борышлы болады. Ол тек тийисли сабагын берип калмай, яшав аьллерине коьре де, маслагатларын да береди.

Янъыларда Дагестан Республикасынынъ илми эм билимлендируьв министерствосынынъ уйгынлавы ман республикалык «Энъ де ийги педагогикалык проект» деп аталып конкурс оьтти.

27-нши сентябрь – тербиялавшылар куьни

Ярасыклы тил – ишки дуныядынъ байлыгы

Балалар бавы – куьн саьвлесининъ булагы, саьбийлердинъ кызыклы ойынларынынъ ошагы болады. Мунда бир аьлемет ава, коьз алдынъда туьрли туьслер, бири-бириннен ярасык, ама оьз баскалыклары ман, кылыклары ман балалар. Соларды соьйлеп, ясап, бояп уьйрететаган тербиялавшылар. Йыл ишинде солар да кеспилик байрамларын белгилейдилер. Сол байрам алдында биз Терекли-Мектебтинъ «Юлдыз» балалар бавында конакта болдык. Бизди оьзининъ йылы куьлемсиреви мен, юмсак соьйлеви мен конаксуьер Солтанат Телемишева йолыкты. Ол оьзининъ тыпак ис коллективи акында тек ийги соьзлер айтады.

Россия – бизим суьйикли тувган элимиз. Онынъ шет кырыйсыз орманлары, тенъизлери, кырлары калай янга якын эм аьсирет! Кайдай оьктемлик сезими бийлейди бизди элимиздинъ ваькиллерининъ уьстинликлери акында эситкен аьсерде! Кайсымыздынъ да борышы – балаларда патриотлык сезимин тербиялав, олардынъ коьз алдында элимиздинъ сыйын оьстируьв, элимиздинъ онъайлыгы уьшин куьш салмага тийисли экенин анълатув. Сосындай мырат пан А.Джанибеков атындагы школасынынъ тарих дерисининъ окытувшысы Сабина Юнусовна Атюгеева 5 «б» класс пан «Келеекке ымтылган Россия» деген темага класс саьатин озгарды. Деристе конакта баслангыш класслардынъ окытувшысы Диана Рашидовна конакта болды.

Бизим элимиз Россия-баьтирлердинъ эли. Оьмирлер бойынша элимиз  олар ман оьктемсийди, эсинде саклайды, уьзилген яшавлары уьшин кайгырады.  Элимиздинъ баьтирлери  элин, исин, намысын оьз яшавыннан йогары салып оьлимсизликке абыт аладылар.

Озган юма савлай республикамызда Россия Баьтири Магомед Нурбагандовтынъ эстелигине багысланган шаралар туьрли окув ошакларында уйгынландылар. Солай ок Кадрия атындагы школадынъ 8-нши класслардынъ етекшилери Айшат Даирова эм Гульфира Аджимуллаева класс саьатин озгардылар.Класс саьатине «село Терекли-Мектеб» СП МО администрациясынынъ аькимбасы З.Аджибайрамов, школа директоры А.Акимова шакырылдылар.

Деристе окувшылар полиция лейтенанты М.Нурбагандовтынъ яшавы, ызгы куьни,онынъ атын оьлимсиз эткен йигитлиги акында хабарладылар, ятлавлар окыдылар. Деристе компьютер аркалы Россия Баьтири М.Нурбагандовтынъ оьлимнинъ коьзине коркпай карап  «Исленъиз, кардашлар!»-деген энъ ызгы соьзлерин айткан мезгили коьрсетилди. Ол соьзлер ыхтыяр саклав органларынынъ куллыкшыларына, савлай элимиздинъ ясларына 21-нши оьмирдинъ энъ де уллы явы-терроризм мен куьресуьвде шакырув болып калды. Тагы да компьютер аркалы онынъ ата-анасы Россия Президенти В.Путин мен йолыгыскан мезгили де коьрсетилди.

Деристинъ конагы З.Аджибайрамов та окувшыларга оьз маслагат соьзлерин айтты. Ол балаларды бас деп ийги окымага эм  уьйкенлерди сыйламага шакырды :

-Магомед Нурбагандовтынъ йигитлиги бизим дагестаншылардынъ сыйын коьтерди. Дагестаншылар акында  баскалай, ийги яктан айтып басладылар.Аьр бир ыхтыяр саклав органларына ислемеге келген аьдем элине, ерине алал болмага ант береди. Магомед берген антын оьлимнен коркпай ыслап билди. Дагестан халклары –бир уллы аьел. Биз окыган йылларда бир де миллет яктан айырым айтылмаганмыз, дайым да дагестаншылар деп оьктемсип айтатаган эдик.

 Россия Баьтирининъ эстелиги багысланган дерис балалар уьшин, оларды патриот яктан тербиялавда бек маьнели болды.

Н.Кожаева.

Суьвретте : йигитлик дерисиннен коьринис.

Республикамыздынъ ортак билимлендируьв учреждениелеринде 5-8=нши класс окувшылары англий тили бойынша  билимининъ сапатын тергев шарасында ортакшылык эттилер.

Белгиленген шаралар окувшылардынъ английс тили бойынша билим сапаты акында билдируьв алув мырат пан озгарылады. Окувшылар компьютерде диагностикалык ислер эм анкета толтырадылар. Сол затка 55 такыйка бериледи.

Тергевлерде 350 окувшы катнаскан. Сырагылары ноябрь айда белгили болаяк

Яслык – аьдемнинъ яшавында  язлык шагы, сол вакытта ол  келеек йылларына урлык  шашады. Соьйтип яшавынынъ язлыгы инсанга келеектегисин туьзуьвде бек маьнели, сога яслар тийисли эс этпеге борышлылар. Оькинишке, аьр биревдинъ язлыгы яйнавлы болмайды, сол ийги шакта куьзги сувык ямгыр да капылыстан явмага да, дуныяды бузлаткан аяз да туьспеге де болады экен. Бу сыдыраларды мен оьз хабарымды  багыслаган  кызалакка  келистирмеге суьйдим. Куьзги ямгыр деп мен онынъ бек  эртеректен  атасыз, сонъ  школады кутарып, янъы яшав йолга шыккан аьсерде анасыз калганын санайман. Ама бу макалам  кыйынлыклар тувыл, яслыктынъ йигерлиги, районымыздынъ, республикамыздынъ, элимиздинъ келеектегисин туьзуьвде маьнели болувынынъ акында.

Джамиля Максутова  кишкейлей баьри затты билмеге суьйди, баска балалардай болып шавып, ойнап юрмей, коьп заманын китап окув ман йиберетаган эди. Нариман авылынынъ школасын уьстинликли кутарып, Карашай-Шеркеш,сонъ Махачкаладагы  педуниверситетинде тыс эллер тилининъ факультетинде окыды. Студент кыз тыс эллер тиллерин терен билмеге, тилдинъ иелери мен соьйлемеге суьйди, соьйтип оны 4-нши курстан  Германия элине йибердилер. Баслапкы куьнлер узак ерде,бек коьп таныслары болса да,  яс кызга мыдахлы эди, ама тезден ол мундагы орамлардагы тазалыкка да, дайым да куьлемсиреп турган аьдемлерге де тамаша этпей баслады.

Джамиля бу куьнлерде Германия элинде  Нижняя Саксонияда яшайды. Ол ана эм орыс  тилиннен оьзге англис эм немец тиллерин ийги биледи, голландский,датский,шведский,норвежский  исландский  тиллерин де анълайды. Яс кыскаяклы  кесписи бойынша филолог-германист, ол Оснабрюктынъ кала прокуратурасында суд ислерин коьшируьвши болып куллык этеди. Тагы да ол  «Меним байыр сесим» деген проектте ислейди.

 Университетте ислеген йылларда Джамиля  коьп кайта  студентлерге де коьмек эткен, олар ман бирге юрип туьрли учреждениелердинъ капыларын ашкан, туьрли эллердинъ  яслары бир-бири мен, бир-бирининъ маданияты ман таныссын деп кешликлер уйгынлаган.

 Джамиля туьрли  эллерде болган. Айтпага,Францияда, Италияда,Испания, Нидерландыда, Венгрияда, Бельгияда, Австрияда, Чехияда, Польшада, Египетте эм Турцияда. «Кайдай аьлемет сезимлер сени бийлейди Эйфелева башнядынъ эм Коллизейдинъ касында турганда !»-деп хабарлайды ол. - «Дуныядынъ аьр бир муьйисинде  танысларынъ болса, олар ман байланыс тутып, аьдетлери,маданияты ман таныспага бек кызыклы.»Солай ок Джамиля Залимхановна Нидерландыда 2009-нши йыл оьткен туьрк халкларыннынъ курултайында, келеген  йыл  Роттердамдагы фестивальде катнаскан. Германияда Дюссельдорф каласында Ногай общинасы да бар. Олар йолыгыслар уйгынлайдылар, соларда бизим кыз да бир неше кере катнаскан.

Мен Джамилядынъ кызыклы  хабарын тынълап, оьз элиннен, авылыннан алыс болса да,кайдай аьлемет,ярасык ерлерде болса да,  аьр бир соьзи, аьр бир ойы онынъ Тувган ери мен байланыслы экен деген ойга келдим. Соны ман бирге мени ногай кыз уьшин оьктемлик сезими де бийледи,ол  узак Германияда ийги иси мен, аьдемшилик эм аьдиллик касиетлери мен ногайдынъ ийги атын айттырган, ата-анасынынъ  онынъ тербиялавына салган кыйынын аклаган.

Н.Кожаева.

Суьвретлерде: Д.Максутова.